Nicolae Iorga

Nicolae Iorga

18 Haziran 1871 yılında Romanya’nın kuzeyindeki Botoşanı şehrinde doğan Iorga ilk ve orta öğrenimini Yaş’ta tamamladıktan sonra Yaş Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde tamamladı. Birinci yılının sonunda hocaları tarafından üstün yetenekli olarak değerlendirilen Iorga, hocalarının yaptığı özel bir sınavla 1889 yılında diplomasını aldı. Ardından Ploieşti Lisesi’nde LAtince öğretmenliği yapmaya başlasa da kazandığı Nicolescu bursuyla filoloji eğitimine devam etmek için yurt dışına gönderildi. Önce İtalya’ya daha sonra ise Fransa’ya geçti. Fransa’da ise Ecole Pratique des Hautes Etudes’ün tarih ve filoloji bölümüne kaydoldu. Bu bölümden ise 1892 yılında Haçlı Seferlerinin Osmanlılar’a karşı da sürdürüldüğü görüşünü savunduğu “Philippe de Mezieres (1327-1405)” başlıklı teziyle mezun oldu. Ardından Almanya’ya giden Nicolae Iorga 1893 yılında Leipzig Üniversitesi’nden “Thomas III. Marquis de Saluces” adlı çalışmasıyla doktor unvanı aldı. 1894 yılında ülkesinde dönünce de Bükreş Üniversitesi’nde dünya tarihi profesörlüğüne tayin edildi. 1897 yılına gelindiğinde Romanya Bilimler Akademisi’ne muhabir üye, 1911 yılında ise tam üye olarak seçildi. Daha sonraları ise Romanya içinde ve dışında bazı akademi ve üniversitelerin üyesi ve fahri doktoru oldu. 1921’de Sorbonne Üniversitesi’nde tarih dersleri verdi; 1928-1929 yıllarında Bükreş Üniversitesi’de dekanlık ve rektörlük yaptı.

Bilim insanlığının yanında siyasetle de uğraşan Iorga, 1907 yılında ilk defa Yaş milletvekili olarak Romanya Parlamentosu’na girdi. 1910’da milliyetçi bir çizgide Nasyonal Demokratik Parti’yi kursa da bir süre sonra pek de başarılı olamayan bu partiden ayrıldı. I. Dünya Savaşı sırasında ülkenin tavrının belirlenmesi, savaştan sonra meclis başkanı olarak Bucovina, Transilvanya ve Besarabya’nın Romanya’ya dahil olduğunu ilan ederek milli birliğin sağlanması konusunda önemli rol oynadı. 193 yılında sürgünden dönen kralı destekledi. 1931-32 yıllarında başbakanlık ve bunun yanı sıra eğitim ve kültür bakanlığı yaptı. 1938 yılında saray danışmanı, 1939 yılında senato başkanı oldu. II. Dünya Savaşı sırasında ülkenin Almanlar tarafından işgalinden kısa bir süre sonra Nazi yanlısı Demir Muhafızlar (Garda de Fier) adlı örgüt tarafından Sinaia’da öldürüldü.

Iorga’nın tarihçiliğinin asıl amacı, Osmanlı sonrası kurulan Romanya devletine milli bir tarih oluşturma çabasıdır. Bunu oluşturmak için ise yeni devletin tarihi ile ilgili gördüğü her şeyi ve her veriyi yeterince incelemeden yazılarında kullanmış, yazdığı bütün yazıları, konferans ve hatta dersleri sırasında tutulan notları da tekrar okumadan yayınlamıştır. Bu durum, onun tarihte benzeri az olan aşırı üretken biri olmasını büyük ölçüde kanıtlamaktadır. Özellikle Balkanlar hakkındaki yaptığı araştırmalarla kendinden sonraki tarihçileri de etkilemeyi başaran Iorga’nın düşünceleri temel olarak şu şekildedir: Tarihinin ortak olması, başta Grek-Roma temelli olup daha sonra Balkanlaşması ve tarihçilerin bölgenin ortak yönlerini bularak burada yaşayan halkların birbirlerini daha iyi anlamasına katkı sağlaması gerektiğine inanmaktadır. Ona göre bu bölgenin insanları ortak bir toplum bilinci ile birleşmeli ve ortak bir yaşam tarzı oluşturmalıdırlar. Oluşturulması gerektiğini düşündüğü bu yaşam tarzının Latinliğin entegre edici faktörüyle bir araya gelerek Helenizm’i asimile ettikten sonra Roma hukukuna ve Doğu kilisesi inançlarına dayanan bir kültür ortaya çıkmıştır/çıkarılmalıdır. Bu kültüre kısmen de olsa Osmanlı da dahildir. Çünkü Bizans 1453 yılında fiilen yıkılsa da Balkanlarda dini ve siyasi bir dizi müessese ile varlığını sürdürmüştür. Aslında Osmanlıların Balkanlardaki idare tarzı bir nevi Roma-Bizans yönetiminin İslamlaşmış halidir.

Nicolae Iorga’nın ilmi ve siyasi faaliyetleri arasında 1907 yılında küçük bir dağ kasabası olan Valenii de Munte’de başlattığı halk üniversitesi semienrleri önemli bir yere sahiptir. Iorga, zaman içerisinde Romanya’nın başlıca kültür etkinlerinden biri haline gelen bu oluşumda entelektüel tabakaya bizzat dersler vermiştir. Aynı zamanda dünyanın çeşitli yerlerinden çağırılan çeşitli ilim ve fikir insanlarının verdiği ders ve konferanslar yeni Romanya devletinin ilk kadrolarının oluşmasında önemli bir rol sahibi olmuştur. Daha sonraları ise Güneydoğu Avrupa (1913), Bizans Araştırmaları (1935) ve Dünya Tarihi (1938) enstitülerini kurmuş ve Revista İstorica (1915-1946), Bulletin de I’Institut pour l’etude de l’Europe sud-orientale (1914-1923) ve Revue historique du sud-est europeen (1924-1946) dergilerini çıkartmıştır.

Iorga bunlarla da sınırlı kalmayıp Romen edebiyatında da önemli bir rol sahibi olmuştur. 1903-1906 yılları arasında bu alanda yeni bir akımın öncülüğünü üstlenen Samanatorul dergisinin editörlüğünü yapmış ve dergide modernistlere karşı edebiyatın geleneklerden beslenemsi gerektiği fikrini savunmuştur. Şiir, roman, piyes, hatıra, biyografi ve yol yazıları gibi bir çok alanda eser veren Iorga, bunlardan dolayı 1929 yılında milli edebiyat ödülünü kazanmıştır. Roman ve piyeslerinde tahmin edileceği üzere milliyetçi görüşleri doğrultusunda tarihi şahsiyetleri ön plana çıkartmıştır. Kurucusu olduğu Neamul Romanesc adlı gazetede kökleri tarihe uzanan Romen birliğini tesis etmeye çalıştığı görülür.

Sanatın, edebiyatın, tarihin, bilimin ve siyasetin içerisinde ömrünü geçiren Iorga, Rumen tarihinin önemli bir parçası olmasının yanı sıra heyecanlı ve üretken kişiliği ile tarihe önemli katkılarda bulunmuştur. Günümüzde hala çalışmalarının önemi korunan Iorga gerek Rumen gerekse Balkan tarihi için önemli bir şahsiyettir.

Eserleri;

1. Philippe de Mézières (1327-1405) et la croisade au XIVe siècle (Paris 1896).

2. Notes et exraits pour servir à l’histoire des croisades au XVe siècle (I-VI, Paris 1899-1902; Bükreş 1915-1916).

3. Studii si documente cu privire la istoria Rumanilor (I-XXXI, Bükreş 1901-1916).

4. Geschichte des rumänischen Volkes im Rahmen seiner Staatsbildungen (I-II, Gotha 1905).

5. The Byzantine Empire (London 1907).

6. Histoire de l’église roumaine (I-II, Bükreş 1908).

7. Geschichte des Osmanischen Reiches (I-V, Gotha 1908-1913).

8. Chronica expeditii Turcilor in Morea in 1715 (Bucharest 1913).

9. Histoire des états balkaniques à l’époque moderne (Bükreş 1914).

10. Histoire de l’arte roumain ancien (Paris 1922).

11. Essai de syntèse de l’histoire de l’humanité (I-IV, Paris 1926-1929). Felsefe ağırlıklı bir dünya tarihidir.

12. Geschichte der Rumänen und ihrer Kultur (Sibiu 1929).

13. Histoire de la vie byzantine (I-III, Bucharest 1934).

14. Byzance après Byzance (Bucharest 1935).

15. Histoire des roumains et de la romanité orientale (I-X, Bucharest 1937-1945).

16. Études byzantines (I-II, Bucharest 1939-1940).

KAYNAKÇA

• N. Iorga, Osmanlı Tarihi,  Ankara, 1948.

  
  

• Bekir Sıtkı Baykal, Iorga, Leipzig, 1931.

  
  

• Nazmiye Togan, “Beş Ciltlik Osmanlı Tarihini Yazan Profesör Nikolaye Yorga”

  
  

• TURGUT AKPINAR, "IORGA, Nicolae", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/iorga-nicolae (13.06.2025).